Suy dinh dưỡng bào thai là tình trạng thai nhi không nhận đủ dưỡng chất cần thiết để phát triển toàn diện, dẫn đến cân nặng thấp và nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe lâu dài. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, từ chế độ dinh dưỡng kém, bệnh lý của mẹ bầu đến các yếu tố môi trường. Việc nhận biết mức độ suy dinh dưỡng bào thai và có biện pháp can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của bé ngay từ trong bụng mẹ.

Thai bị suy dinh dưỡng là gì

Thăm khám để phát hiện sớm tình trạng suy dinh dưỡng bào thai

Suy dinh dưỡng bào thai là tình trạng thai nhi không nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển khỏe mạnh trong tử cung của người mẹ.  Điều này có nghĩa là thai nhi không phát triển với tốc độ bình thường; có thể gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe trước, trong và sau khi sinh. Đây không chỉ đơn thuần là vấn đề cân nặng khi sinh, mà còn liên quan đến sự phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ của trẻ sau này.

Dựa vào thời điểm và mức độ ảnh hưởng, suy dinh dưỡng bào thai có thể được chia thành hai trường hợp chính:

Suy dinh dưỡng đối xứng (Symmetrical IUGR - Intrauterine Growth Restriction)

Xảy ra sớm trong thai kỳ (thường trong 3 tháng đầu hoặc giữa), ảnh hưởng đến sự phát triển đồng đều của tất cả các cơ quan và bộ phận cơ thể thai nhi. Đầu, thân mình và các chi đều nhỏ hơn so với tuổi thai. Tình trạng này thường do các yếu tố di truyền, nhiễm trùng bào thai, hoặc các vấn đề mãn tính của mẹ gây ra.

Suy dinh dưỡng bất đối xứng (Asymmetrical IUGR) 

Xảy ra muộn hơn trong thai kỳ (thường trong 3 tháng cuối), ảnh hưởng chủ yếu đến cân nặng và kích thước cơ thể, trong khi kích thước đầu có thể tương đối bình thường hoặc ít bị ảnh hưởng hơn. Trường hợp này thường liên quan đến các vấn đề về tuần hoàn máu và cung cấp dinh dưỡng từ mẹ sang con, như suy tuần hoàn bánh nhau hoặc các bệnh lý của mẹ trong giai đoạn cuối thai kỳ.

Các mức độ suy dinh dưỡng bào thai

Các nhà chuyên môn phân ra 3 mức độ suy dinh dưỡng:

• Loại nhẹ: Trẻ có chiều dài bình thường và cân nặng giảm ít so với trẻ có cân nặng và tuổi thai tương ứng.

• Loại trung bình: Trẻ có chiều dài và cân nặng giảm, vòng đầu bình thường.

• Loại nặng: Trẻ có vòng đầu, chiều dài và cân nặng đều giảm.

Những trẻ có vòng đầu bình thường là loại suy dinh dưỡng nhẹ nhất, đa phần là do mẹ bị tăng huyết áp, nhiễm độc thai nghén thể nhẹ. Những trẻ này, khi phát triển trong thời kỳ bào thai, sự phân chia tế bào đã tương đối hoàn chỉnh, khối lượng tế bào bình thường, do đó vấn đề nuôi dưỡng không khó khăn lắm, nếu sống qua được giai đoạn sơ sinh và nuôi dưỡng đúng cách thì sau này trẻ sẽ phát triển tương đối bình thường về mặt tinh thần và vận động, mặc dù khi sinh bị nhẹ cân.

Những trẻ có vòng đầu nhỏ khi sinh đã có biểu hiện giảm rõ rệt số lượng tế bào trong cơ quan, chủ yếu là tế bào não ngay trong bào thai. Nếu ở mức độ trung bình, trẻ có thể sống qua được giai đoạn sơ sinh, nhưng khi sinh những trẻ này thường bị ngạt, viêm phổi, chảy máu, giảm đường huyết. Những trẻ này sẽ không phát triển bình thường, có khi chậm phát triển về tinh thần, chậm lớn và thậm chí còn có di chứng thần kinh. 

Nếu ở mức độ nặng, trẻ có thể bị chết trong giai đoạn sơ sinh (thường thấy phối hợp ở những thai có dị tật bẩm sinh) do bị ngạt, viêm phổi, hít phải nước ối và bị nhiễm trùng nặng.

Nguyên nhân khiến thai bị suy dinh dưỡng 

Dưới đây là một số nguyên nhân có thể ảnh hưởng tới sự phát triển của thai:

Bệnh nhiễm trùng ở người mẹ

Nếu mẹ mắc các bệnh nhiễm trùng, nhất là siêu vi trùng trong 3 tháng đầu của thai kỳ thì thai dễ bị chậm phát triển. Hiện tượng suy dinh dưỡng của thai có thể xảy ra từ tuần thứ 20. Ở thời điểm này, siêu vi trùng trong cơ thể mẹ dễ xâm nhập vào nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến thai, làm ngừng sự phát triển của các tế bào. Những trường hợp này cũng dễ dẫn đến khả năng gây ra thai dị dạng. Do vậy đây là một nguy cơ gây suy dinh dưỡng thai trong tử cung cần được hết sức lưu ý.

Bệnh về nhau thai

Chủ yếu là tổn thương bánh nhau, gây rối loạn huyết động và dẫn tới suy nhau thai. Nhau thai bị bệnh thể hiện bằng nhiều hình thái như: có nhiều điểm tắc mạch nhỏ, gai nhau không có mạch máu, hoặc tắc mạch, bánh nhau bị vôi hóa từng vùng hay bị xơ hóa trong các bệnh nội tiết, nhiễm độc thai nghén kéo dài. Nếu nhau xơ hóa, gai nhau sẽ bị thoái hóa làm cho sự trao đổi sinh lý giữa mẹ và con bị suy giảm dẫn đến thai không phát triển được. Trường hợp bị suy mãn tính, thai có thể bị chết trong bụng mẹ, hoặc chết gần ngày sinh. Ngoài ra, các trường hợp dị dạng bánh nhau (động mạch đơn độc, hay dây rốn bám màng) cũng làm cho tuần hoàn mẹ con bị cản trở. 

Tuổi tác của người mẹ

Tuổi tác của mẹ cũng là yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi

Tuổi của người mẹ có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của thai nhi, đặc biệt là nguy cơ suy dinh dưỡng bào thai. Các nghiên cứu cho thấy, những phụ nữ mang thai khi còn quá trẻ (dưới 18 tuổi) hoặc quá lớn tuổi (trên 35 tuổi) có nguy cơ cao sinh con nhẹ cân hoặc bị suy dinh dưỡng bào thai ngay từ trong bụng mẹ.

Mang thai ở tuổi vị thành niên

Cơ thể của người mẹ chưa phát triển hoàn toàn về thể chất và sinh lý để đáp ứng nhu cầu nuôi dưỡng thai nhi. Hệ thống nội tiết chưa ổn định, xương chậu chưa hoàn thiện và chế độ dinh dưỡng thường thiếu cân đối. Điều này khiến thai nhi không được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, dẫn đến chậm phát triển và nhẹ cân khi sinh. Nếu không có chế độ chăm sóc và bổ sung dinh dưỡng hợp lý, nguy cơ suy dinh dưỡng bào thai sẽ tăng cao, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của trẻ sau khi sinh.

Mang thai khi lớn tuổi (trên 35 tuổi)

Khi tuổi tác tăng cao, các chức năng sinh sản của người mẹ bắt đầu suy giảm. Nguy cơ mắc các bệnh lý như cao huyết áp, tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật cũng tăng lên, ảnh hưởng trực tiếp đến sự trao đổi chất giữa mẹ và con. Ngoài ra, nhau thai có thể bị thoái hóa sớm, làm giảm khả năng cung cấp oxy và dưỡng chất cho thai nhi, dẫn đến suy dinh dưỡng bào thai. Trẻ sinh ra có thể bị thiếu cân, chậm phát triển trí tuệ và thể chất.

Chế độ dinh dưỡng của người mẹ

Rất nhiều thực nghiệm đã cho thấy mẹ ăn uống kém khi có thai sẽ sinh ra con nhẹ cân. Sự rối loạn dinh dưỡng của người mẹ, đặc biệt là thiếu protein (một chất quan trọng có vai trò trong sự phát triển của thai trong tử cung) sẽ làm cho thai chậm phát triển. Sự tăng cân chậm của người mẹ trong 3 tháng cuối của thai kỳ, hoặc tăng cân chậm dần từ tuần thứ 20 là nguyên nhân sinh ra thiếu cân.

Tất cả những chất dinh dưỡng có trong huyết tương của mẹ đều qua được màng nhau thai để nuôi trẻ, trừ một số chất do bị cản trở, hủy hoại, biến chất, hoặc một số kháng thể không qua được màng nhau. Vì vậy khả năng phòng bệnh của đứa trẻ cũng sẽ kém, nhất là những trẻ vốn đã yếu sẵn ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Ngoài ra, hiện tượng thiếu hụt các nguyên tố kim loại như sắt, đồng, mangan, magie trong chế độ ăn của người mẹ cũng gây tác hại xấu cho thai. Nếu người mẹ có chế độ dinh dưỡng đầy đủ và khỏe mạnh mà thai vẫn phát triển chậm, thì phải chú ý tới sự cản trở vận chuyển các chất từ mẹ sang con và chắc chắn là bánh nhau không bình thường. Do vậy người mẹ cần đi khám để được điều trị.

Nhau thai phát triển kém

Nhau thai là cơ quan quan trọng giúp vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ sang thai nhi. Nếu nhau thai không phát triển tốt hoặc bị tổn thương, quá trình trao đổi chất giữa mẹ và con bị gián đoạn, dẫn đến suy dinh dưỡng bào thai. Một số nguyên nhân chính khiến nhau thai phát triển kém gồm:

Bệnh lý của mẹ

Các bệnh lý như cao huyết áp, tiểu đường thai kỳ, nhiễm độc thai nghén kéo dài có thể làm tổn thương mạch máu trong bánh nhau, giảm khả năng cung cấp oxy và dinh dưỡng cho thai nhi. Khi quá trình trao đổi chất bị cản trở, thai nhi dễ bị suy dinh dưỡng bào thai, dẫn đến nhẹ cân khi sinh, thậm chí có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng như suy thai hoặc sinh non.

Rối loạn tuần hoàn nhau thai

Một số trường hợp nhau thai có cấu trúc bất thường như nhau bám thấp, nhau tiền đạo, nhau bong non hoặc dây rốn bám màng có thể khiến dòng máu đến thai nhi bị cản trở, dẫn đến chậm phát triển trong tử cung và làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng bào thai. Nếu không được phát hiện sớm, thai nhi có thể không nhận đủ oxy và dưỡng chất để phát triển bình thường.

Thoái hóa nhau thai sớm

Ở những mẹ bầu có chế độ dinh dưỡng kém, sử dụng chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, hoặc mắc bệnh lý nội tiết, bánh nhau có thể bị vôi hóa và thoái hóa sớm. Điều này khiến quá trình vận chuyển chất dinh dưỡng bị suy giảm, làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng bào thai, ảnh hưởng đến cân nặng và sức khỏe của trẻ sau khi sinh.

Hậu quả khi thai bị suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng bào thai có thể để lại nhiều hậu quả cho trẻ sau này

Suy dinh dưỡng bào thai có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ sau sinh:

• Trẻ sinh nhẹ cân, chậm phát triển: Trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai thường có cân nặng dưới 2,5kg, sức đề kháng kém, dễ mắc bệnh nhiễm trùng và chậm phát triển thể chất, trí tuệ.

• Nguy cơ suy hô hấp, hạ thân nhiệt: Do thiếu mỡ dự trữ và phổi chưa phát triển hoàn chỉnh, trẻ dễ bị suy hô hấp, hạ thân nhiệt ngay sau sinh.

• Tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính: Những người từng bị suy dinh dưỡng bào thai có nguy cơ cao mắc các bệnh như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch khi trưởng thành.

• Nguy cơ tử vong sơ sinh cao: Trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai dễ bị suy thai, hạ đường huyết, rối loạn điện giải, làm tăng nguy cơ tử vong trong giai đoạn sơ sinh.

• Ảnh hưởng đến trí tuệ: Thiếu dinh dưỡng trong thai kỳ có thể làm chậm phát triển não bộ, giảm khả năng học tập và ghi nhớ sau này.

• Hậu quả lâu dài cho thế hệ sau: Phụ nữ từng bị suy dinh dưỡng bào thai có nguy cơ sinh con nhẹ cân, tạo thành vòng luẩn quẩn suy dinh dưỡng qua các thế hệ.

Trường hợp trẻ bị suy dinh dưỡng sau sinh, ba mẹ nên theo dõi cẩn thận các chỉ số của con và có kế hoạch tăng cân phù hợp cho từng bé. Việc bổ sung các sản phẩm sữa dinh dưỡng chất lượng, phù hợp ở giai đoạn sớm là rất cần thiết để bé bắt kịp đà tăng trưởng sau này.

Nutifood GrowPLUS+ Suy Dinh Dưỡng là giải pháp dinh dưỡng tối ưu, hỗ trợ cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng và giúp trẻ phát triển toàn diện.

• Hấp thu tốt, tăng cân: MCT, Sắt, Kẽm, Lysin hỗ trợ tiêu hóa, ăn ngon, tăng cân.

• Hỗ trợ tiêu hóa: Chất xơ FOS, Inulin giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

• Tăng đề kháng: 2'-FL HMO, FOS, Inulin, Sắt, Kẽm, Vitamin A, E, C, Selen tăng cường miễn dịch.

• Phát triển trí não: DHA, Cholin, Taurin hỗ trợ não bộ, thị giác, nhận thức, ghi nhớ.

Nutifood GrowPLUS+ Suy Dinh Dưỡng là giải pháp dinh dưỡng tối ưu

Suy dinh dưỡng bào thai có thể để lại rất nhiều hậu quả nghiêm trọng. Do đó, trong thời gian mang thai, người mẹ cần có chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân đối và phải khám thai đầy đủ để sớm phát hiện và điều trị kịp thời để bé phát triển khoẻ mạnh.