Trong những năm gần đây, tình trạng trẻ biếng ăn chọn lọc đã trở thành một vấn đề ngày càng phổ biến và đáng lo ngại trong cộng đồng. Một trong những rối loạn ăn uống ít được biết đến nhưng có tác động sâu sắc đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ chính là ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder), hay còn gọi là rối loạn ăn uống do tránh né hoặc hạn chế lựa chọn thực phẩm. 

ARFID là gì? Phân biệt với các dạng biếng ăn khác

ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder) là một rối loạn ăn uống đặc trưng bởi việc tránh né hoặc hạn chế thực phẩm liên tục, dẫn đến việc không tiêu thụ đủ dinh dưỡng.

Rối loạn này không chỉ đơn thuần là sự kén chọn về thức ăn mà còn có thể bao gồm các yếu tố như sợ hãi thức ăn, lo âu về các đặc tính của thực phẩm (như màu sắc, mùi vị, hoặc kết cấu) và cảm giác dễ bị choáng ngợp khi đối diện với nhiều loại thực phẩm cùng lúc.

ARFID thường xuất hiện ở trẻ em và cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Các biểu hiện thường gặp của ARFID

Biểu hiện tâm lý:

• Lo âu khi phải ăn các loại thực phẩm mới lạ.

• Sợ hãi, phản ứng tiêu cực khi ăn các món ăn có kết cấu hoặc mùi vị không quen thuộc.

Hành vi ăn uống:

• Hạn chế số lượng thực phẩm không ưa chuộng. Thực phẩm thường chỉ là một vài món quen thuộc.

• Tránh dùng bữa chung ở nơi đông người hoặc ngồi vào bàn ăn cùng với người lạ khác.

Vấn đề sức khỏe:

• Trẻ mắc ARFID thường có cân nặng thấp hoặc chậm phát triển do không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng.

• Thiếu hụt vitamin và khoáng chất, dẫn đến các vấn đề sức khỏe lâu dài.

Các biểu hiện thường gặp của ARFID

Phân loại ARFID

Phân loại theo nguyên nhân:

• Tránh né cảm xúc: Trẻ mắc ARFID thường cảm thấy lo âu hoặc sợ hãi với các thực phẩm đã từng gây ra cảm giác khó chịu.

• Quan tâm đến an toàn thực phẩm: Các bé cũng có xu hướng sợ hãi về nguồn gốc hoặc cách chế biến thực phẩm, dẫn đến việc tránh xa thức ăn không quen thuộc.

Phân loại theo độ nặng của triệu chứng:

• Nhẹ: Chỉ có vài thức ăn bị hạn chế, không gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

• Trung bình: Có một số hạn chế nhưng vẫn ăn được các nhóm thức ăn đa dạng, ảnh hưởng đến dinh dưỡng nhưng chưa đến mức nghiêm trọng.

• Nặng: Hạn chế nhiều loại thực phẩm, có thể cần can thiệp y tế hoặc liệu pháp dinh dưỡng.

Nguyên nhân dẫn đến chứng biếng ăn chọn lọc ARFID

Mỗi nguyên nhân có thể tác động độc lập hoặc kết hợp với nhau, dẫn đến sự phát triển của chứng biếng ăn chọn lọc (biếng ăn tâm lý) - ARFID ở trẻ. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này là rất quan trọng để có thể giúp trẻ khắc phục vấn đề một cách hiệu quả.

• Kinh nghiệm ăn uống tiêu cực: Trẻ em có thể đã trải qua những trải nghiệm không dễ chịu khi ăn uống, chẳng hạn như phản ứng tiêu cực với một loại thực phẩm nào đó (khi ăn vào bị nôn mửa hoặc dị ứng), từ đó dẫn đến việc trẻ sợ hãi hoặc né tránh loại thức ăn đó cũng như các thực phẩm tương tự.

• Tâm lý và cảm xúc: Trẻ mắc ARFID thường có xu hướng lo âu về môi trường xung quanh mình. Sự lo lắng này có thể ảnh hưởng đến quyết định ăn uống của trẻ, khiến trẻ tránh né tất cả các loại thực phẩm mà chúng cảm thấy không an toàn.

• Sự nhạy cảm về cảm giác: Nhiều trẻ em mắc ARFID sẽ có sự nhạy cảm tăng cao đối với các yếu tố liên quan đến cảm giác về mùi vị, kết cấu hoặc màu sắc của thực phẩm. Những yếu tố này hoàn toàn có thể khiến trẻ từ chối các loại thực phẩm mà người khác vẫn ăn bình thường.

• Thiếu đa dạng thực phẩm trong giai đoạn đầu đời: Nếu trẻ không được tiếp xúc với đa dạng thực phẩm trong những năm đầu đời, chúng có thể phát triển thói quen ăn uống rất hạn chế.

Ảnh hưởng của ARFID đến sức khỏe thể chất và tinh thần

ARFID không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn có tác động sâu sắc đến sức khỏe tinh thần của trẻ em. Việc nhận biết và can thiệp sớm là thật sự cần thiết để giúp trẻ phát triển toàn diện và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

• Thiếu hụt dinh dưỡng: Trẻ em mắc ARFID thường có chế độ ăn uống hạn chế, dẫn đến việc thiếu hụt các vitamin và khoáng chất thiết yếu. Sự thiếu hụt này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, gây chậm lớn và giảm khả năng miễn dịch ở trẻ.

• Cân nặng và chiều cao không đạt chuẩn: Một số trẻ em có thể bị suy dinh dưỡng, dẫn đến trọng lượng cơ thể thấp hơn so với mức trung bình của trẻ đồng trang lứa. Ngoài ra, sự chậm phát triển chiều cao cũng dẫn đến các vấn đề liên quan đến sự phát triển xương và phát triển cơ bắp.

• Vấn đề tiêu hóa: Việc hạn chế thực phẩm có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa ở trẻ, điển hình như táo bón hoặc rối loạn tiêu hóa do không cung cấp đủ chất xơ.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

Lo âu và trầm cảm:

• Trẻ em mắc ARFID thường phải đối mặt với triệu chứng lo âu, đặc biệt là liên quan đến việc ăn uống, có thể dẫn đến trầm cảm nếu không điều trị kịp thời.

• Sự lo lắng về thực phẩm mới hoặc các tình huống ăn uống mang tính chất hướng ngoại (tiệc cưới, ăn trong quán, tiệm đông người) có thể gây cản trở sự phát triển tâm lý tích cực ở trẻ.

Thiếu tự tin và sự hòa nhập xã hội:

• Trẻ em có thể cảm thấy khác biệt so với bạn bè do thói quen ăn uống và thường phải né tránh các tình huống ăn uống chung.

• Cảm giác tách biệt có thể dẫn đến việc trẻ thiếu tự tin, ảnh hưởng đến khả năng kết bạn và hòa nhập trong các hoạt động xã hội.

ARFID ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của trẻ

Chẩn đoán và điều trị ARFID như thế nào?

Chẩn đoán và điều trị ARFID là một quá trình phức tạp yêu cầu sự phối hợp giữa nhiều chuyên gia cũng như sự hỗ trợ tận tâm từ gia đình. Việc hiểu rõ về ARFID và áp dụng các phương pháp điều trị đúng đắn sẽ giúp trẻ vượt qua những thách thức liên quan đến thói quen ăn uống và có được sức khỏe tốt hơn.

Một số cách chẩn đoán ARFID hiện nay cha mẹ có thể tham khảo:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra sức khỏe tổng quát, sau đó thảo luận với quý phụ huynh và trẻ về thói quen ăn uống, chọn lọc thực phẩm và các triệu chứng liên quan.

Tiêu chí chẩn đoán DSM-5:

ARFID được chẩn đoán dựa trên các tiêu chí trong DSM-5 (Hướng dẫn chẩn đoán và Thống kê rối loạn tâm thần). Các tiêu chí này bao gồm:

• Hạn chế hoặc tránh ăn uống dẫn đến mất cân nặng hoặc thiếu hụt dinh dưỡng.

• Tình trạng này không được chẩn đoán là do một rối loạn ăn uống khác như Anorexia Nervosa hoặc bulimia nervosa.

• Việc ăn uống tránh né hoặc có giới hạn phải có tác động tiêu cực đến sự phát triển thể chất cũng như ảnh hướng đến khả năng giao tiếp, học tập của trẻ..

Đánh giá tâm lý: Các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần có thể thực hiện các bài trắc nghiệm hoặc phỏng vấn để đánh giá được mức độ lo âu và những vấn đề tâm lý liên quan đến thói quen ăn uống của trẻ.

Chẩn đoán và điều trị ARFID là một quá trình phức tạp yêu cầu sự phối hợp giữa nhiều chuyên gia cũng như sự hỗ trợ tận tâm từ gia đình.

Điều trị ARFID có giống các rối loạn ăn uống khác?

So sánh liệu pháp ARFID với Anorexia, Bulimia:

• Trong khi Anorexia và Bulimia sẽ tập trung nhiều vào việc quản lý trọng lượng và gắn liền với áp lực xã hội, tiêu chuẩn về vẻ đẹp, thì điều trị ARFID chủ yếu sẽ tập trung vào việc cải thiện thói quen ăn uống cũng như vượt qua nỗi sợ thực phẩm.

• ARFID thường nhấn mạnh vào quá trình giải quyết các yếu tố tâm lý và cảm xúc liên quan đến sự ăn uống của trẻ hơn.

• Điều trị ARFID yêu cầu một sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia y tế (bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng, nhà tâm lý học) và gia đình để đảm bảo sự hỗ trợ tốt nhất cho trẻ.

• Gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường thoải mái để trẻ có thể thử nghiệm và chấp nhận thực phẩm mới. Đồng thời khuyến khích trẻ tham gia điều độ và tích cực trong quá trình điều trị.

Cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị ARFID?

• Cha mẹ nên tạo ra một môi trường khích lệ tích cực, khuyến khích trẻ thử nghiệm các loại thực phẩm mới mà không gây áp lực cho bé.

• Việc giải thích các lợi ích của chế độ ăn uống lành mạnh và cung cấp thông tin một cách đầy đủ có thể giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi thử nghiệm thức ăn mới.

• Nếu tình trạng ARFID không cải thiện, cha mẹ nên tìm đến các chuyên gia dinh dưỡng và tâm lý để có được sự tư vấn và hỗ trợ chuyên sâu hơn.

• Quý phụ huynh cũng nên xem xét việc sử dụng sữa dinh dưỡng hoặc các sản phẩm bổ sung khác để đảm bảo trẻ sẽ nhận đủ dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển và sức khỏe. Vì các loại sữa dinh dưỡng có thể cung cấp một nguồn calo và dưỡng chất dễ hấp thu hơn cho trẻ khi việc ăn uống qua thực phẩm chính gặp khó khăn.

Lựa chọn sữa dinh dưỡng là một giải pháp hữu hiệu trong việc hỗ trợ điều trị ARFID ở trẻ em. Và giải pháp hoàn hảo được nhắc đến đây chính là sữa GrowPlus+ Biếng Ăn của Nutifood. Đây là giải pháp dinh dưỡng được nghiên cứu và phát triển bởi những chuyên gia dinh dưỡng hàng đầu thuộc Viện nghiên cứu dinh dưỡng NutiFood Thụy Điển đáp ứng nhu cầu và thể trạng đặc thù của trẻ.

• Hỗ trợ kích thích ngon miệng: Thành phần Lysine, Vitamin nhóm B, Sắt và Kẽm hỗ trợ kích thích trẻ ăn ngon miệng, cải thiện tình trạng biếng ăn.

• Hỗ trợ tăng cân: Lysine kết hợp Sắt, Kẽm giúp cải thiện tình trạng dinh dưỡng do biếng ăn ở trẻ, giúp trẻ tăng cân hiệu quả.

• Hỗ trợ tăng cường sức đề kháng: Hệ Prebiotic kép 2’-FL HMO(2) và FOS/ Inulin kết hợp Selen và một số Vitamin A, E, C giúp hỗ trợ tăng sức đề kháng, bảo vệ trẻ luôn khỏe mạnh. 

• Hỗ trợ tiêu hóa tốt: Chất xơ hòa tan FOS, Inulin cải thiện hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa.

• Hỗ trợ tăng chiều cao tối ưu: Vitamin D3, Calci và Kẽm giúp xương chắc khỏe, hỗ trợ phát triển chiều cao.

Sữa GrowPLUS+ Biếng Ăn giúp bổ sung Canxi và Kẽm cho trẻ biếng ăn

ARFID không chỉ đơn thuần là một vấn đề về thói quen ăn uống, mà còn là một sự rối loạn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tâm lý của trẻ em. Việc nhận diện sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để giúp trẻ vượt qua những khó khăn này. Với sự quan tâm và hỗ trợ đúng mức từ cha mẹ, trẻ mắc ARFID hoàn toàn có thể xây dựng lại thói quen ăn uống lành mạnh và tìm lại niềm vui trong bữa ăn.

>>> Có thể bạn quan tâm

12 món ăn giúp trẻ tăng cân tốt đơn giản, mẹ dễ làm

10 món ngon cho trẻ suy dinh dưỡng cải thiện tình trạng sức khỏe

Gợi ý 10 món ngon cho trẻ biếng ăn dễ nấu, mẹ hãy áp dụng ngay

Nguồn tham khảo 

MSD Manuals. (2022, July). Rối loạn né tránh/hạn chế tiếp nhận thức ăn (ARFID). MSD Manuals https://www.msdmanuals.com/vi/professional/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-t%C3%A2m-th%E1%BA%A7n/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-%C4%83n-u%E1%BB%91ng/r%E1%BB%91i-lo%E1%BA%A1n-n%C3%A9-tr%C3%A1nh-h%E1%BA%A1n-ch%E1%BA%BF-ti%E1%BA%BFp-nh%E1%BA%ADn-th%E1%BB%A9c-%C4%83n-arfid

National Eating Disorders Collaboration. (n.d.). Avoidant/restrictive food intake disorder (ARFID). NEDC. https://nedc.com.au/eating-disorders/types/arfid

Cleveland Clinic. (n.d.). ARFID: Avoidant/restrictive food intake disorder. Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24869-arfid-avoidant-restrictive-food-intake-disorder