Hiện nay, nhiều bậc phụ huynh vẫn còn khá băn khoăn về cách lựa chọn cũng như kết hợp  các thực phẩm cứng và mềm trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ sao cho có thể đảm bảo các bé vừa có một bữa ăn phong phú, hấp dẫn mà lại phù hợp và an toàn cho sức khỏe. Vậy thì hãy cùng khám phá cách thức xây dựng chế độ dinh dưỡng hiệu quả và hợp lý giúp trẻ phát triển khỏe mạnh ngay sau đây nhé!

Nguyên tắc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho trẻ 

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ sẽ là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển toàn diện của các bé, bao gồm cả thể chất lẫn trí não. Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp trẻ có đủ năng lượng hoạt động, khả năng miễn dịch tốt và phát triển khỏe mạnh. Các nguyên tắc dưới đây sẽ giúp cha mẹ thiết lập một chế độ dinh dưỡng cho trẻ khoa học hơn.

Đủ 4 nhóm chất

Để đảm bảo các bé sẽ có điều kiện phát triển khỏe mạnh, một chế độ dinh dưỡng cho trẻ cân bằng sẽ cần cung cấp đầy đủ bốn nhóm chất chính như sau:

• Đường bột: Giúp cung cấp năng lượng, hỗ trợ sự phát triển thể chất và hoạt động của trẻ. Các nguồn thực phẩm giàu carbohydrate gồm: cơm, bánh mì, ngũ cốc.

• Đạm: Quan trọng cho sự phát triển tổng thể và quá trình sửa chữa tế bào của cơ thể trẻ. Những nguồn protein chất lượng có thể đến từ thịt, cá, trứng, sữa và các loại đậu.

• Chất béo: Cần thiết cho sự phát triển của não bộ và quá trình hấp thụ các vitamin tan trong dầu như A, D, E, K. Nguồn chất béo lành mạnh có thể được tiếp nạp thông qua các loại thực phẩm như: dầu thực vật, bơ, các loại hạt.

• Vitamin và khoáng chất: Giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ phát triển xương và ngăn ngừa bệnh tật hiệu quả. Các loại rau, củ, quả, và hải sản tươi sống sẽ là nguồn cung cấp vi chất thiết yếu cho trẻ nhỏ.

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ cần cung cấp đầy đủ bốn nhóm chất

3 bữa chính + 2 bữa phụ

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý thường bao gồm ba bữa chính và hai bữa phụ:

• Ba bữa chính: Giúp trẻ có đủ năng lượng và dưỡng chất cho các hoạt động trong ngày. Những bữa ăn chính cần cân nhắc để đảm bảo sự đa dạng và hài hòa giữa các nhóm chất.

• Hai bữa phụ: Giúp bổ sung năng lượng và dưỡng chất cần thiết giữa các bữa chính. Bữa phụ cho trẻ có thể đến từ các loại trái cây, sữa dinh dưỡng, hoặc các món ăn nhẹ: bánh quy, snack, sinh tố, sữa chua,... nhằm giúp các bé không bị đói và duy trì năng lượng cho cơ thể để hoạt động hiệu quả hơn.

Việc chia thành nhiều bữa ăn trong ngày sẽ giúp trẻ dễ dàng hấp thụ dinh dưỡng, ngăn chặn tình trạng ăn quá no hoặc quá đói, mà vẫn giữ cho khẩu phần ăn luôn được cân bằng.

Kết hợp mềm – thô

Kết hợp giữa thực phẩm mềm và thực phẩm thô là một chiến lược quan trọng trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ:

• Thực phẩm mềm: Thích hợp cho trẻ nhỏ, giúp dễ tiêu hóa và hấp thụ tốt. Các thực phẩm mềm như cháo, súp hay các món hầm sẽ tạo cảm giác dễ ăn cho các bé hơn.

• Thực phẩm thô: Giàu chất xơ, rất tốt cho việc tiêu hóa. Các loại rau củ tươi sống hoặc các món ăn được chế biến với nguyên liệu thô như salad, trái cây, ngũ cốc.... sẽ giúp tăng cường sức khỏe đường ruột và tạo cảm giác no lâu hơn.

Việc thay đổi giữa các loại thực phẩm mềm và thô không chỉ làm tăng sự kích thích vị giác mà còn giúp trẻ làm quen với các loại thực phẩm cho bé tập nhai vô cùng bổ dưỡng trong giai đoạn đầu đời.

Giàu vi chất phát triển

Vi chất dinh dưỡng đóng vai trò chủ chốt trong sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ. Các vi chất quan trọng mà quý phụ huynh cần lưu tâm sẽ bao gồm:

• Sắt: Cần thiết cho quá trình sản xuất hemoglobin, giúp truyền oxy tới các tế bào trong cơ thể. Thiếu sắt có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.

• Canxi: Rất quan trọng cho sự phát triển của xương và răng. Canxi cần được bổ sung qua sữa và các sản phẩm từ sữa, cũng như các loại rau xanh.

• Vitamin A: Giúp cải thiện thị lực, tăng cường miễn dịch cho bé. Các loại thực phẩm như cà rốt, bí ngô, cải xoăn, rau bina, trứng,... đều chứa nhiều vitamin A.

• Vitamin D: Giúp cơ thể hấp thụ canxi, hỗ trợ sự phát triển xương hiệu quả. Ngoài ra, vitamin D còn có thể được tổng hợp qua ánh sáng mặt trời và có trong một số thực phẩm chức năng mà cha mẹ có thể cân nhắc bổ sung cho bé.

Vi chất dinh dưỡng đóng vai trò chủ chốt trong sự phát triển toàn diện của trẻ

Phân loại thực phẩm cứng – mềm phù hợp cho bé

Để giúp trẻ dễ dàng làm quen với thực phẩm và xây dựng thói quen ăn uống khoa học, chúng ta cần xác định được nhóm thực phẩm nào sẽ phù hợp cho từng giai đoạn phát triển của bé.

Thực phẩm mềm – dễ nuốt (dành cho bé mới tập nhai)

Giai đoạn này thường dành cho trẻ đang trong quá trình tập nhai. Những loại thực phẩm mềm, dễ nuốt sẽ giúp trẻ tiếp nhận dinh dưỡng mà không gặp khó khăn. 

• Tinh bột: Tinh bột ở dạng mềm giúp sẽ trẻ dễ dàng tiêu hóa hơn, cung cấp năng lượng cần thiết cho sự phát triển và hoạt động của bé trong ngày.

Gợi ý: Cháo, bột ăn dặm, khoai tây nghiền, cơm nát.

• Đạm: Các nguồn chất đạm được ưu tiên chế biến với độ mềm vừa phải sẽ dễ tiêu hóa hơn cho bé. Từ đó hỗ trợ sự phát triển cơ bắp và tăng trưởng của trẻ.

Gợi ý: Thịt gà xay, cá hấp, đậu hũ, trứng hấp..

• Rau củ: Các loại rau củ quả nói chung nên được nấu chín mềm, thậm chí có thể nghiền nhỏ để thuận lợi hơn cho bé trong quá trình tiêu thụ. Rau củ sẽ cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe của trẻ và đồng thời hỗ trợ hệ tiêu hóa hiệu quả hơn.

Gợi ý: Bí đỏ nghiền, cà rốt hấp nhuyễn, khoai lang nghiền.

• Trái cây: Cha mẹ nên ưu tiên những loại trái cây có độ mềm hoặc áp dụng các phương cách chế biến sao cho trẻ dễ nuốt. Trái cây luôn là lựa chọn tốt để cung cấp chất xơ và vitamin tự nhiên cho cơ thể của bé yêu.

Gợi ý: Chuối nghiền, táo nấu mềm, lê xay nhuyễn, bơ.

Thực phẩm cứng mềm hơn – luyện phản xạ nhai (bé đã có 6–8 răng trở lên)

Khi trẻ bắt đầu hình thành răng miệng cơ bản, cha mẹ có thể chuyển sang chế độ ăn có thực phẩm cứng mềm hơn cho bé, giúp trẻ luyện tập kỹ năng nhai và phát triển khả năng tiêu hóa của dạ dày.

• Tinh bột: Các loại thực phẩm giàu tinh bột sau tuy có cấu trúc mềm nhưng vẫn thúc đẩy trẻ luyện tập nhai, giúp trẻ làm quen với độ thô của thực phẩm tốt.

Gợi ý: Bánh mì mềm, mì sợi, cơm nát, ngũ cốc ăn liền với sữa.

• Đạm: Các loại đạm này đủ mềm để trẻ có thể nhai và tiêu hóa dễ dàng, đồng thời cũng giúp trẻ phát triển sức nhai và tập thói quen để ý hơn về chế độ ăn uống thường ngày của bản thân.

Gợi ý: Thịt gà xé nhỏ, cá tách xương, thịt bò nấu mềm.

• Rau củ: Rau củ nên được chế biến với độ cứng vừa phải để trẻ có thể học cách nhai và cảm nhận các kết cấu khác nhau của từng loại thực phẩm.

Gợi ý: Cà rốt thái lát mỏng, bí xanh hấp vừa phải, khoai tây cắt miếng nhỏ nấu mềm, bông cải xanh nấu vừa chín.

• Trái cây: Cha mẹ nên cắt trái cây ở dạng nhỏ vừa miệng để giúp trẻ tập nhai. Trái cây sẽ giúp cung cấp nước và vitamin cần thiết cho sức khỏe của trẻ trong giai đoạn phát triển.

Gợi ý: Đào tươi cắt nhỏ, nho cắt đôi, cam cắt miếng vừa ăn.

Sữa dinh dưỡng – trợ thủ đắc lực trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ

Sữa dinh dưỡng là một trợ thủ đắc lực không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ của bé. Với thành phần giàu canxi, vitamin và khoáng chất, sữa sẽ giúp trẻ phát triển xương và răng chắc khỏe, đồng thời cung cấp năng lượng cần thiết cho các hoạt động hàng ngày. Chưa hết, các chất đạm có trong sữa cũng góp phần trong việc hình thành và phát triển cơ bắp, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ chức năng của hệ miễn dịch. Hơn nữa, sữa dinh dưỡng còn chứa nhiều vi chất cần thiết giúp trẻ phát triển trí não, tăng cường khả năng tập trung và học hỏi. Với những lợi ích to lớn như vậy, cha mẹ không nên bỏ lỡ cơ hội bổ sung sữa dinh dưỡng vào chế độ ăn uống hàng ngày của trẻ. 

Sữa Nutifood GrowPLUS+ Vị Trái Cây được phát triển bởi các chuyên gia dinh dưỡng châu Âu, mang đến công thức độc đáo phù hợp với thể trạng và nhu cầu dinh dưỡng đặc thù của trẻ em cùng hương vị thơm ngon từ trái cây thật. Với những thành phần vượt trội, sản phẩm này giúp bé phát triển chiều cao, cân nặng và sức khỏe một cách toàn diện: 

• Nutifood GrowPLUS+ Vị Dâu Sữa sẽ bổ sung Lysin kết hợp hoạt chất Arginin và Kẽm để giúp bé ăn ngon miệng. Từ đó hỗ trợ bé tăng cân nhanh chóng hơn.

• Nutifood GrowPLUS+ Vị Chuối Sữa chứa tỷ lệ canxi và phốt-pho hợp lý, bên cạnh vitamin D3, K2 và Agrinin, tạo dựng nên nền tảng quan trọng giúp hỗ trợ phát triển chiều cao cho trẻ.

• Sản phẩm còn chứa Prebiotics kép 2’-FL HMO và FOS/Inulin giúp hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ đường tiêu hóa và giúp bé hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.

Nutifood GrowPLUS+ Vị trái cây thơm ngon cho bé tha hồ lựa chọn

Lưu ý khi kết hợp thực phẩm cứng – mềm trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ

Việc kết hợp thực phẩm cứng và mềm trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ là một nhiệm vụ quan trọng nhưng cũng đầy thách thức dành cho cha mẹ. 

• Một trong những nguyên tắc hàng đầu khi cung cấp thực phẩm trong chế độ dinh dưỡng cho trẻ hằng ngày chính là hãy chuyển đổi từ thực phẩm mềm sang thực phẩm cứng một cách từ từ và phù hợp với khả năng ăn nhai của bé. Vì mỗi trẻ sẽ có tốc độ phát triển khác nhau, do đó cha mẹ cần quan sát và điều chỉnh chế độ ăn sao cho phù hợp. Việc này không chỉ giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi thưởng thức thức ăn mà còn giúp hệ tiêu hóa của trẻ kịp thích ứng với sự thay đổi trong khẩu phần ăn.

• Khi giới thiệu thực phẩm mới, cha mẹ nên tránh trộn quá nhiều món cùng lúc. Điều này có thể khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa, vì hệ tiêu hóa của trẻ em còn non yếu và dễ nhạy cảm. Thay vào đó, hãy cho trẻ ăn từ tốn từng món một và quan sát phản ứng của trẻ sau khi ăn. Nếu trẻ phản ứng tốt với các món mới, cha mẹ có thể từ từ tăng thêm sự đa dạng trong chế độ ăn.

• Việc theo dõi biểu hiện và phản ứng của trẻ với thức ăn là rất quan trọng. Nếu trẻ nhai tốt và tiếp nhận các thức ăn cứng mà không gặp khó khăn, cha mẹ có thể tăng thêm độ thô trong thực phẩm. Tuy nhiên, nếu trẻ có biểu hiện khó chịu hoặc không muốn ăn, cha mẹ cần phải giảm nhẹ độ cứng hoặc quay trở lại với chế độ thực phẩm mềm một thời gian. 

• Thức ăn quá khô, cứng hoặc có vị cay không chỉ gây khó khăn cho trẻ trong việc nhai và nuốt mà còn có thể gây kích ứng đối với đường tiêu hóa non nớt của bé. Trong khi những món như súp, cháo, hoặc một số món hấp sẽ là lựa chọn tối ưu, vừa dễ tiêu hóa, vừa đem lại hương vị hấp dẫn cho trẻ.

Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho trẻ với sự kết hợp hợp lý giữa thực phẩm cứng và mềm không chỉ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh mà còn hình thành thói quen ăn uống phong phú và đa dạng ở bé ngay từ những năm tháng đầu đời. Bằng sự kiên nhẫn và sáng tạo trong cách thức chế biến thực phẩm, cha mẹ hoàn toàn có thể góp phần quan trọng trong quá trình nuôi dưỡng con em mình phát triển khỏe mạnh và toàn diện.

>>>Có thể bạn quan tâm 

10 Loại thực phẩm phát triển trí não cho trẻ vượt trội không nên bỏ lỡ

Những loại thực phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ nhỏ mà bạn nên biết

Nguồn tham khảo:

Dolife Hospital. (2023, July 20). Tầm quan trọng của dinh dưỡng với sự phát triển của trẻ. Dolife Hospital. https://dolifehospital.vn/nguyen-tac-xay-dung-thap-dinh-duong-cho-tre-bo-me-nhat-dinh-phai-biet/

Medlatec. (2024, February 01). Cách xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho trẻ theo từng độ tuổi. Medlatec. https://medlatec.vn/tin-tuc/cach-xay-dung-che-do-dinh-duong-hop-ly-cho-tre-theo-tung-do-tuoi

Pharmacity. (2025, February 27). Giai đoạn ăn dặm và lựa chọn thực phẩm phù hợp cho bé. Pharmacity. https://www.pharmacity.vn/giai-doan-an-dam-va-lua-chon-thuc-pham-phu-hop-cho-be.htm

unicef. Thực đơn cho con: Khi nào thì con nên bắt đầu ăn đồ cứng. unicef. https://www.unicef.org/vietnam/vi/thuc-%C4%91on-cho-con-khi-nao-con-nen-an-do-cung