Suy dinh dưỡng ở trẻ vẫn thường dễ nhận thấy qua những biểu hiện như nhẹ cân, thấp bé hay biếng ăn. Không dừng lại ở đó, tình trạng này còn ảnh hưởng sâu xa đến sự phát triển toàn diện của con, đặc biệt là nguy cơ hình thành các bệnh mạn tính ngay từ những năm đầu đời. Hiểu đúng và sớm nhận diện những dấu hiệu suy dinh dưỡng rất cần thiết để giúp trẻ có nền tảng thể chất tốt, góp phần ngăn chặn những hệ lụy sức khỏe về lâu dài.

Vì sao suy dinh dưỡng ở trẻ gây ra bệnh mạn tính?

Hệ miễn dịch suy yếu: Khi thiếu hụt vi chất và năng lượng cần thiết, hệ miễn dịch của trẻ hoạt động kém hiệu quả, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi vi khuẩn, virus. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh nhiễm trùng tái phát thường xuyên và kéo dài, dần dần trở thành bệnh lý mạn tính.
Ảnh hưởng đến sự phát triển cơ quan nội tạng: Suy dinh dưỡng ở trẻ lâu ngày làm chậm quá trình phát triển của tim, gan, thận... khiến chức năng các cơ quan này suy giảm. Đây là tác nhân làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính liên quan đến chuyển hóa và tuần hoàn.
Tác động tiêu cực đến hệ tiêu hóa: Trẻ bị suy dinh dưỡng thường gặp các vấn đề như rối loạn tiêu hóa, kém hấp thu, viêm ruột mạn tính. Đồng thời hệ tiêu hoá kém cũng khiến khả năng chuyển hóa dinh dưỡng ở trẻ bị hạn chế hơn. Vòng lặp này sẽ khiến sức khỏe của trẻ ngày càng suy kiệt.
Cản trở phát triển não bộ và tâm thần: Thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng nhận thức, khả năng học hỏi và điều hòa cảm xúc ở trẻ. Về lâu dài sẽ làm tăng nguy cơ rối loạn tâm thần, lo âu… đều là những biểu hiện mạn tính khó nhận diện sớm.
Tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính: Tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em có thể khiến trẻ dễ mắc các bệnh như nhiễm trùng mạn tính, làm giảm cân đột ngột.

Trẻ bị suy dinh dưỡng có thể gặp nhiều vấn đề về sức khỏe.

Các bệnh mạn tính từ suy dinh dưỡng ở trẻ?

Suy dinh dưỡng ở trẻ không chỉ là tình trạng tạm thời về thể chất, mà còn là yếu tố nguy cơ dẫn đến hàng loạt bệnh mạn tính kéo dài suốt đời. Dưới đây là những nhóm bệnh lâu dài do thiếu dinh dưỡng mà cha mẹ cần đặc biệt lưu ý.

Bệnh tim mạch và huyết áp

Tăng huyết áp ở trẻ

Thiếu hụt các vi chất như kali, canxi và magie ở trẻ suy dinh dưỡng làm giảm khả năng giãn nở mạch máu, từ đó dẫn đến tăng sức cản mạch gây ra huyết áp cao. Đặc biệt, trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai càng dễ gặp tình trạng này ở tuổi thiếu niên.

Rối loạn cấu trúc tim mạch

Tình trạng suy dinh dưỡng có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đến cấu trúc và chức năng tim mạch ở trẻ em. Khi cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng, sự phát triển và tăng trưởng của tim cũng bị ảnh hưởng, có thể dẫn đến tình trạng giãn nở hoặc phì đại cơ tim. Điều này không chỉ làm giảm khả năng bơm máu của tim mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch về sau. Sự thiếu hụt chất dinh dưỡng thiết yếu, như vitamin và khoáng chất, cũng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và tăng khả năng mắc các bệnh liên quan đến tim.

Các bệnh do suy giảm miễn dịch

Nhiễm trùng tái phát

Một trong những hậu quả phổ biến nhất của suy dinh dưỡng ở trẻ là tình trạng nhiễm trùng tái đi tái lại. Thiếu kẽm, sắt, vitamin A và D làm suy yếu hàng rào miễn dịch, khiến trẻ dễ mắc các bệnh về hô hấp, tiêu hóa, viêm da... Mỗi đợt nhiễm bệnh kéo dài lại khiến trẻ ăn kém, hấp thu kém, khiến tình trạng bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Bệnh dị ứng và tự miễn

Khi cơ thể thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết, như vitamin, khoáng chất và axit béo thiết yếu, khả năng hoạt động của hệ miễn dịch cũng bị suy yếu theo dẫn đến sự không ổn định trong khả năng phản ứng với các tác nhân bên ngoài. Dẫn đến trẻ dễ bị dị ứng với thực phẩm hoặc phấn hoa hơn,... Hơn nữa, tình trạng suy dinh dưỡng cũng có thể thúc đẩy sự phát triển của các bệnh tự miễn, khi hệ miễn dịch bắt đầu tấn công các tế bào và mô của chính cơ thể. Điều này, cùng với việc làm giảm khả năng chống lại nhiễm trùng, có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và kéo dài.

Bệnh hệ xương khớp

Còi xương và vấn đề xương khớp

Thiếu vitamin D, canxi và phốt pho – những thành phần quan trọng trong cấu tạo xương – là nguyên nhân chính dẫn đến còi xương. Trẻ em bị suy dinh dưỡng nặng khiến hệ xương phát triển chậm, dễ biến dạng, gây đau khớp và giảm khả năng vận động.

Chậm tăng trưởng thể chất

Không được cung cấp đủ dưỡng chất khiến trẻ chậm phát triển chiều cao và cân nặng, ảnh hưởng đến vóc dáng khi trưởng thành. Hậu quả này thường khó phục hồi nếu không can thiệp sớm, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời.

Thiếu hụt chất dinh dưỡng khiến trẻ chậm phát triển về thể chất

Dậy thì sớm hoặc muộn

Một số trẻ suy dinh dưỡng có thể dậy thì sớm do rối loạn nội tiết hoặc dậy thì muộn vì thiếu năng lượng và hormon tăng trưởng. Cả hai tình huống đều tác động tiêu cực đến thể chất và tâm lý của trẻ.

Rối loạn chuyển hóa

Đái tháo đường type 2 khởi phát sớm

Trẻ từng bị suy dinh dưỡng thai kỳ hoặc giai đoạn sơ sinh dễ bị rối loạn chuyển hóa glucose về sau khiến tế bào không có đủ glucose để tạo năng lượng (ATP) mặc dù lượng đường trong máu vẫn cao. Cơ thể khi thiếu năng lượng kéo dài có thể thay đổi cách điều tiết insulin, khiến tuyến tụy hoạt động bất thường. Điều này làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường type 2 ở độ tuổi thanh thiếu niên, một dạng bệnh mạn tính vốn thường chỉ gặp ở người lớn.

Rối loạn lipid máu ở trẻ em

Suy dinh dưỡng ở trẻ dạng thể ẩn có thể gây ra tình trạng mỡ máu cao dù không thừa cân. Sở dĩ có tình trạng này là do trẻ ăn uống thiếu cân đối dẫn đến việc cơ thể không có đủ các vi chất cần thiết như omega-3, chất xơ, vitamin B3… Đây đều là những vi chất cần thiết, đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hoá mỡ của cơ thể, khiến mỡ không được sử dụng hoặc đào thải đúng cách mà tích tụ trong máu.

Hội chứng chuyển hóa ở trẻ

Hội chứng chuyển hóa là sự kết hợp của nhiều rối loạn như: tăng mỡ bụng, huyết áp cao, đường huyết cao và rối loạn mỡ máu. Trẻ bị suy dinh dưỡng ở giai đoạn đầu đời, nhất là khi thiếu vi chất hoặc dinh dưỡng không cân đối, dễ gặp rối loạn chuyển hóa sau này. Tình trạng này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đái tháo đường type 2 và béo phì khi trưởng thành. Đây là một trong những biến chứng của suy dinh dưỡng ở trẻ để lại hậu quả nghiêm trọng và lâu dài nếu không phát hiện sớm.

Các bệnh về thần kinh và não

Chậm phát triển trí tuệ

Trong giai đoạn đầu đời, trí não trẻ cần nguồn dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, đặc biệt là các vi chất như sắt, kẽm, i-ốt và DHA để phát triển. Thiếu hụt các chất này có thể làm chậm khả năng tư duy, ghi nhớ và xử lý thông tin. Hệ quả là trẻ chậm nói, chậm hiểu hoặc tiếp thu kém.

Rối loạn học tập và tập trung

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ thiếu vitamin nhóm B, sắt và axit béo thiết yếu dễ gặp khó khăn trong việc tập trung. Thậm chí một số trường hợp có biểu hiện của rối loạn tăng động - giảm chú ý (ADHD).

Rối loạn tâm lý - hành vi

Một số biểu hiện như cáu gắt, lo âu, thu mình hoặc phản ứng quá mức với môi trường có thể liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ. Việc thiếu hụt dưỡng chất kéo dài ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp serotonin và dopamine, hai chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong điều hòa cảm xúc. Hệ quả là trẻ có thể xuất hiện rối loạn tâm lý, hành vi ở giai đoạn đầu đời.

Phòng ngừa bệnh mạn tính do suy dinh dưỡng ở trẻ

Suy dinh dưỡng ở trẻ có thể để lại nhiều hậu quả lâu dài. Tuy nhiên, ba mẹ hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu chăm sóc con đúng cách.

Chế độ dinh dưỡng cân đối

Một chế độ ăn đủ năng lượng và đa dạng các nhóm chất là nền tảng giúp trẻ phát triển khỏe mạnh. Ba mẹ nên đảm bảo mỗi bữa ăn của trẻ có đầy đủ các chất dinh dưỡng sau:

Chất đạm (thịt, cá, trứng, đậu…) để xây dựng cơ bắp và hệ miễn dịch.
Tinh bột tốt (gạo lứt, khoai, ngũ cốc nguyên cám) cung cấp năng lượng lâu dài.
Chất béo lành mạnh (dầu oliu, quả bơ, cá béo…) hỗ trợ phát triển trí não.
Vitamin và khoáng chất từ rau củ, trái cây tươi, đặc biệt là sắt, kẽm, canxi, vitamin D.

Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho trẻ thông qua bữa ăn hằng ngày

Cân nhắc thực phẩm bổ sung

Trong một số trường hợp, bữa ăn hằng ngày không đủ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, đặc biệt là trẻ biếng ăn, hay ốm vặt hoặc đang phục hồi sau bệnh. Khi đó, ba mẹ nên cân nhắc bổ sung các thực phẩm chuyên biệt để cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ.

Một trong những lựa chọn hữu ích là dùng thêm sữa dinh dưỡng công thức dành riêng cho trẻ có nguy cơ suy dinh dưỡng. Sữa GrowPLUS+ Suy dinh dưỡng là sản phẩm với công thức hỗ trợ trẻ ăn ngon, tiêu hóa tốt, hấp thụ hiệu quả chất dinh dưỡng, tăng cân, khỏe mạnh. Đây là dòng sản phẩm được nghiên cứu và phát triển bởi Viện Nghiên Cứu Dinh Dưỡng Nutifood Thụy Điển (NNRIS).

Hỗ trợ bé hấp thu tốt, tăng cân hiệu quả: Sản phẩm có chứa chất béo MCT dễ hấp thu và chuyển hóa nhanh, kết hợp Sắt và Kẽm giúp hỗ trợ trẻ ăn ngon miệng, tiêu hóa tốt. Thành phần Lysin được bổ sung giúp cải thiện dinh dưỡng và cân nặng hiệu quả ở trẻ.
Hỗ trợ tiêu hóa tốt: Thành phần chất xơ hòa tan FOS, Inulin góp phần giúp hệ tiêu hóa khỏe, cải thiện hệ vi sinh đường ruột.
Hỗ trợ đề kháng khỏe: Hệ Prebiotics kép 2'-FL HMO và FOS, Inulin kết hợp Sắt, Kẽm, Selen và Vitamin A, E, C hỗ trợ tăng sức đề kháng, bảo vệ bé khỏe mạnh.
Hỗ trợ phát triển chiều cao tốt: Canxi, Phốt pho, Kẽm cùng Vitamin D3 góp phần tăng cường khả năng hấp thu Canxi, hỗ trợ phát triển khung xương vững chắc, tăng chiều cao tối ưu.
Hỗ trợ phát triển trí não: Với hàm lượng DHA cao cùng Cholin, Taurin hỗ trợ bé phát triển não bộ, tăng cường thị giác, cải thiện khả năng nhận thức và ghi nhớ.

Sữa GrowPlus+ Suy dinh dưỡng

Vận động thể chất

Hoạt động thể chất thường xuyên giúp trẻ phát triển hệ cơ xương, tăng cường miễn dịch và cải thiện chuyển hóa. Ba mẹ nên đồng hành và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động như:

Chơi ngoài trời mỗi ngày ít nhất 30 phút
Tham gia các hoạt động phù hợp độ tuổi như nhảy, bơi, đá banh, múa…
Hạn chế ngồi lâu, dùng thiết bị điện tử quá nhiều

Vận động không chỉ giúp phòng bệnh mạn tính mà còn kích thích ăn ngon, ngủ ngon, hỗ trợ ngăn ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ một cách tự nhiên.

Ngủ đủ giấc và chất lượng

Giấc ngủ đóng vai trò cực kỳ quan trọng với sự phát triển thể chất và trí não ở trẻ em. Trẻ ngủ không đủ giấc hoặc chất lượng giấc ngủ kém dễ bị rối loạn miễn dịch, tăng nguy cơ thừa cân, béo phì hoặc chậm lớn. Để đảm bảo chất lượng giấc ngủ cho con, ba mẹ nên:

Thiết lập khung giờ ngủ - thức cố định.
Tạo không gian ngủ yên tĩnh, tránh ánh sáng xanh từ tivi, điện thoại trước khi ngủ.
Cần đảm bảo trẻ nhỏ ngủ đủ 10-12 tiếng mỗi ngày.

Giấc ngủ ngon giúp trẻ sản sinh hormone tăng trưởng hiệu quả hơn, hỗ trợ tăng chiều cao, tăng cân, và giảm nguy cơ các bệnh mạn tính do suy dinh dưỡng ở trẻ gây ra.

Các bệnh mạn tính do suy dinh dưỡng ở trẻ không xuất hiện ngay lập tức, mà là hệ quả tích lũy theo thời gian. Vì thế, phòng ngừa từ sớm thông qua chế độ dinh dưỡng cân đối, đa dạng, giàu vi chất là chiến lược quan trọng nhất để giúp trẻ phát triển toàn diện, khỏe mạnh về cả thể chất lẫn tinh thần.

NutiFood

Bệnh mạn tính từ suy dinh dưỡng ở trẻ: Hiểm họa tiềm ẩn mà mẹ cần lưu ý